EGO TE BAPTIZO... ITERE ED ITERE

Fonto: www.pexels.com/search/computer/

Tempope — quale recente che Facebook — rivenas la questiono pri la “korekta” o “maxim rekomendinda” vorto por nomizar l’aparato quan me uzis por skribar ica artiklo e quan la lektero nun uzas por lektar ol.

Nu, cirkulas en “Idia” adminime quar vorti por ica tante populara ed importanta aparato: komputoro, komputero, komputatoro e mem kelkafoye — pro influo da Esperanto — komputilo. Qua vorto esas uzinda od uzenda? Uldie ni forsan devos interkonsentar pri ico...

Anke en “Esperantia”, dum sat longa tempo, "konkursis" tri vorti (komputilo, komputoro e komputero) por nomizar ica aparato. En PIV (1973) ol nomizesis komputero, dum ke komputilo signifikis «kontilo», exemple, akvokomputilo («aquo-kontilo»). Tamen en NPIV (2002) mankas komputero ed aparas komputoro, sen defino e kun retrosendo a komputilo, uzata por nomizar la elektronikal aparato, dum ke l’anciena senco di ca vorto esas expresata per nombrilo o mezurilo... Ta vorto (komputilo) klare vinkis e divenis la predominanta, preske unika vorto fakte uzata en Esperanto, ma komputoro ne tote desaparis de la linguo. To esas normal e natural fenomeno en irga linguo, mem en le auxiliara.

En Ido, la unesma vorto uzata por nomizar l’aparato esis ordinatoro, qua aparas en la poema epistolo Pri tolero (1972), da Andreas Juste:

«Ka nun on vidas pro simil rankori

ti qui laboras per ordinatori

dicar ad omni: “por elektroniko

nur nia sorto havas bon efiko”?» (p. 5)

Tamen en 1979, en sua Linguala meditadi, insertita en la duesma tomo di Antologio dil Idolinguo, Juste sentis la bezono uzar du vorti por expresar la koncepto:

«Ka nun on havas un unika “linguo” por ordinatori (o komputeri)?» (p. xvi)

Semblas do ke ja lore, kande tal aparati esis ne tam ordinara e populara kam nun, la idisti hezitis pri la uzinda vorto... Nu, segun semblo, ordinatoro, malgre la prestijo di Juste, tote desaparis, ma komputero restis...

En vorto-libri papera me til nun trovis nur la fomo komputoro:

Svensk-Ido Ordbok, da Axel Rylander, 1989.

Lärobok i det Internationella Språket Ido, (Innehaler grammatikdel, lektioner och ordlistor Svenska-Ido och Ido-Svenska), da Axel Rylander, 1992.

Basisgrammatica en woordenlijst van de internationale taal Ido, da Hans Stuifbergen, 3-ma ed., 1996.

Che Idolisto komputero esas la maxim anciena vorto (ol ya unesmafoye aparis en yena mesajo en septembro 1999), komputoro esas preske tam anciena kam olta (nam ol debutis en la sequanta mesajo en decembro 2000) e komputatoro esas klare la maxim recenta (lua premico ya koliesis erste en decembro 2008 en ica mesajo).

En mea Suplementa Ido-Lexiko (2007) me inkluzis nur la varianto komputoro (di qua la suceso e “vinko” lore semblis a me tote certa) ed adjuntis 15 referi de 10 papera verki da 7 autori.

Segun mea percepto, komputoro esis la maxim ofta varianto til ke Tiberio Madonna unesmafoye propozis komputero por oficaligo, en 2010, per ica mesajo, en qua il habile e konvinkive motivizis la propozo. De lore, segun semblo, la vorto divenas sempre plu ofta. Altralatere, komputatoro esas uzata da poki, ma olua ofteso ne esas neglijinda, nam du skripteri tre laborema e produtera (Martignon e Partaka) ordinare preferas ol. Parenteze, anke en Interlingua on dicas computator, ma la kultivanti di Latinitas viva preferas dicar computatrum...

AFGHIR-analizo

La mencionita aparato yene nomizesas en la AFGHIR-lingui:

Angla: computer

Franca: ordinateur

Germana: Computer

Hispana: computador(a) (Amerika), ordenador (Hispania)

Italiana: computer

Rusa: компьютер (‎kompʹjúter)

Segun la fonto-lingui, existas tri posibla solvuri por la nomizo en Ido:

(1) komputero, segun AGIR.

(2) ordinatoro, segun FH.

(3) komputatoro, segun H.

Segun me, la unesma solvuro (komputero) esas preferinda, nam ol esas la maxim ofta ne nur en la AFGHIR-grupo, ma anke exter ol, en multega lingui de diversa familii. Pluse, ol esas kongruanta kun mult altra Ido-vorti signifikanta aparati od implementi e finanta per -er: balanciero, eskalero, eviero, haltero, kamero, katetero, klistero, levero, rasteliero, revolvero, verniero, viziero.

La varianto komputoro, quan me preferis dum sat longa tempo, advere sustenesas da nula AFGHIR-linguo, e l’unika vorto qua, segun mea savo, povus justifikar ol esas la verbo computorizar en la Portugalana. Me ne savas de ube e pro quo on prenis ica vorto-formo en Ido... Ka koncernesas nura abreviuro di komputatoro?

La varianto komputatoro, ultre esar poke sustenata da AFGHIR-lingui (nur la Hispana en Amerika), havas la desavantajo esar plu longa kam la du rivali, quo kelke entravas la derivado: exemple, komputatorizar esas min komoda kam komputerizar e komputorizar.

Nu, on vidos kad un del tri varianti vinkos e definitive radikifos spontane e naturale (quale en Esperanto) o kad ULI, per sua Linguala Komitato (kande o se olca itere funcionos...) rezolvos oficaligar un de li...

Parenteze me dicez ke olim on probis en Wikipedia anke la varianto ordinatro, qua fortunoze ne radikifis, nam ol esas nulo altra kam misasimiluro o deformuro dil internaciona radiko ordinator/.