quarta-feira, 24 de agosto de 2016

PRO QUO "BELUDJISTAN"?



Partaka questionis che la posto-grupo IdoCatalaOccitan ye 2016-08-08:

La hachuro sur la mapo montras la historiala regiono Beludjistan, repartisita inter Iran, Afganistan e Pakistan. Fonto: www.dw.com

«Esus bona saveskar pro quo ni trovas en nia Ido-vortari "Beludjistan", dum ke nia fonto-lingui (inkluzite Esperanto) e preske omna altra lingui dil mondo referas a "Beluchistan" (hike lo grava esas la CH vice la DJ). Nia kompano Gabriel selektis "Beluchistan", malgre nia vortari. Kad il eroris? Tamen, nomo qual Mandjuria o Manchuria, adminime, esas plu repartisita.»

Nu, koncernesas la nomo di historial regiono dezerta e montoza en sud-westal Azia, nun repartisita inter Pakistan, Iran ed Afganistan. Ol esas anke la nomo di un del quar provinci Pakistanan, qua situesas en la mencionita regiono. Segun Wikipedio e l’Anglalingua wikcionario, la nuna AFGHIR-nomi di Beludjistan esas yena:

Angla: Balochistan, Baluchistan
Franca: Baloutchistan, Balouchistan
Germana: Belutschistan
H: Beluchistán
I: Belucistan
R: Белуджистан (Beludžistán)

Ica AFGHIR-nomi estas tre simila ad olti lektebla che Cornioley (1967: 133), qua yene (tre lakonike) definis la vorto:

Beludjistan/ lando en Azia. A Baluchistan, F le Béloutchistan, G Belutschistan, H Beluchistán, I Belucistan, R Beludjistan.

Beludjistan esas dezerta e montoza regiono. Fonto: makrana.blogsky.com

Por evaluar la propozita formo *Beluchistan, kompare al nuna Beludjistan, me aplikos la metodo explikita en mea antea blogajo, nome, me puntizos singla radiko segun ke ol sequas la grafismo e/o la fonetismo di singla fonto-linguo: me atribuos 1 punto a singla linguo; la punti atribuita po grafismo akumulesos ad olti atribuita po fonetismo. Pluse, se grafismo sequesas nur duime, me atribuos duima punto a singla koncernata linguo.

Beludjistan
Radiko AFGHIR, adoptita en 1914.
Pronunco senvoca č (/t͡ʃ/): AFGHI
Pronunco vocoza ǧ (/d͡ʒ/): R
La dj-formo sequas nur la fonetismo di R (1 punto). Kontraste, ch-formo sequus la fonestimo di AFGHI (5 punti), la grafismo di AH (2 punti) e duime la grafismo di FG (1 punto). Sumo: 8 punti.
Komento: Tote neequilibroza puntizo di dj- e ch-formo (olca esas okople plu puntoza!). Senvoca pronunco (č = ch en Ido) tre preponderanta.

La supera analizo klare montras ke la nuna formo Beludjistan poke sustenesas da AFGHIR, kontre ke la propozita formo *Beluchistan havas tre granda susteno fonetismala e pasabla susteno grafismala che AFGHIR. Konseque, la nuna oficala formo esas sendubite min bona kam la propozita formo.

Belega Persiana litero če, qua equivalas ch en Ido. Fonto: graphemia.com
Pluse, ch-formo justifikesus anke etimologiale, nam en la Beludja, *Pashta, Persiana ed *Urdua, do en la lokala lingui, la mencionita regiono nomesas بلوچستان (Balučestân, Balōčistān), vorto de qua direte o nedirete derivesas la AFGHIR-formi. Or ica vorto skribesas ne per la litero ǧīm (ج), qua equivalas ĝ en Esperanto, ma per če (چ), qua equivalas ĉ en Esperanto e ch en Ido, Angla e Hispana. Dames (1922: 4) konkluzive asertas ke en la Beludja la litero چ sonas «quale en la Angla church». Che Forvo on povas tre klare audar č (ch) kande on askoltas la pronunco di ca vorto en la Beludja, Persiana ed Urdua.

Ka forsan la dj justifikesas da ampla susteno exter AFGHIR? No, anke to ne esas vera. Segun semblo, ica fenomeno esas nur Slava: *Belarusa, Bulgariana ed *Ukrainana Белуджистан, Polona Beludżystan, Lituaniana Beludžistanas. Tamen plura Slava lingui prizentas nur od anke /t͡ʃ/: Cheka Balúčistán (kun paralela formo Belúdžistán), Kroatiana Balučistan (kun paralela formo Beludžistan), Latva Baločistānas. Pluse, anke omna Romanala e Germanala lingui exter AFGIR (ecepte la Islandana Balúkistan) sustenas la ch-formo...

Se la nuna formo Beludjistan havas susteno tante streta, pro quo ol existas en Ido? Nu, ica questiono da Partaka ne esas facile respondizebla. Forsan esos utila expozar la historio di ca vorto, qua havis altra formo en la komenco.


Historio di la Ido-vorto Beludjistan

En la unesma lexiko Ido-Germana da Beaufront/Couturat (1908: 286) on trovas:

Beluchist-o Belutschistan; -ano Belutsche.

Kad imprim-eroro? No. En la inversa-sinsa lexiko (Beaufront/Couturat/Thomann 1908: 366) on ya trovas:

Belutschistan Beluchisto; Belutsche beluchistano.

Pluse, en la unesma on trovas anke (Beaufront/Couturat 1908: 285):

Afganist-o Afghanistan; -ano Afghane.

Ed en la duesma (Beaufront/Couturat/Thomann 1908: 365):

Afghanistan Afganisto; Afghane Afganistano.

Do la deformuri *Afganisto e *Beluchisto esis intencata. Meaopinione oli esas duople mala. Unesme, pro ke oli rezultas de nenecesa kripligo dil internaciona lando-nomi Afg(h)anistan e Beluchistan. Duesme, pro ke la adjunto dil Ido-sufixo -an- produktas misinterpretebla habitanto-nomi, qui esas samforma (ma altrasenca!) kam la internaciona lando-nomi. On apene povas kredar ke Couturat e Beaufront akushis tala aborturi, ma, quale dicis la Romani, quandoque bonus dormitat Homerus («mem bona Homeros dormetas ulfoye»)...

Pro quo la precipua autori di Ido rezolvis kripligar ica internaciona lando-nomi? Esas desfacila motivizar tala ago. Unesme, semblas ke li intencis departar de la lando-nomo por formacar la habitanto-nomo e ne inverse. Lor diskuto pri geografiala nomi en la frua epoko di Progreso, Couturat ya asertis, pri la lore kontesta formi *Portugalo (nun Portugal), *Egipto (nun Egiptia) e.a., ke oli reprezentas «la normal e generala formo, de qua on derivas reguloze la nomo di habitanti per la sufixo -an (segun la sistemo qua dominacas tre rimarkinde [remarkinde] en Angla, la max [maxim] reguloza linguo en ica domeno). Konseque, ni tendencis malmultigar [pokigar] la “ecepto”, qua konsistas en -o por la habitanto ed -io [nun -ia] por la lando» (P. II, 741-742). Duesme, li forsan intencis evitar tro longa habitanto-nomi (Afganistanano, *Beluchistanano), qui pluse prizentus duopla -an- (quankam li ne same desquieteskis pri tala repeto che Sudano, Sudanano). Se Pakistano existus en 1908, certe anke lua nomo (qua kreesis erste en 1933) subisabus analoga deformo, ed on trovus en la unesma lexiki la formo *Pakisto por la lando e *Pakistano por la habitanto... Irge quale esas, la du kripligita lando-nomi supere mencionita meritas forta reprocho, e me ne intelektas pro quo nulu protestis kontre oli dum la tota frua periodo di Progreso (1908-1914). O ka forsan Jespersen subreptale vizis oli, kande il espritoze questionis «E quon me respondus a homo qua derivus Germo quale nomo di lando de germana?» (P. III, 351)....

Jespersen pledis por lando-nomi finanta per -a. Fonto: www2.warwick.ac.uk
Nulu protestis kontre *Afganisto e *Beluchisto (forsan pro ke nulu remarkis ica formi en la vorto-libri), ma pluri kontestis altra geografiala nomi, precipue la kontinento-nomi, pro lia finalo. P. de Janko, exemple, questionis «kad ne esus oportuna renuncar la finalo -o pri la geografiala propra nomi? La formi Europa, Arabia, Austria, e c., semblas imitar Esperanto qua o-finalizas mem la personala nomi, e shokas per to, – videz Hamleto» (P. III, 352). Jespersen konfesis mem ke «me nultempe povis venkar [vinkar] mea repulseso e skribar Ameriko, Europo; me sempre skribas Amerika, Europa en mea artikli e letri en Ido, same kam me skribas Köbenhavn e ne Kopenhago, qua esas esperantigo di germana mispronunco di antiqua dana formo» (P: III, 350). Pro tanta protesti l’Akademio, en mayo 1911, enuncis la decido 398: «On decidas revizar la geografiala nomi, por chanjar kelka finali -o ad -a» (P. IV, 259). En infra noto (sampagine) on lektas: «Exempli (hipotezala): Europa, Azia, Afrika, Amerika, Kanada». Tamen la revizado di geografiala nomi duris tre longe, ed erste en aprilo 1914 on publikigis en Progreso (VII, 194-195) plena serio de decidi (de n-ro 1354 til n-ro 1374, do 21 entote) pri tala nomi. Per ica decidi l’Akademio adoptis la moderna geografiala nomi, uzata de 1914 til nun. Inter oli, on trovas du decidi qui partikulare interesas ni, nam olci koncernas la temo di ica artiklo:

«1356. On adoptas Afgano, Beludjo (populo) e Afganistan, Beludjistan (lando), ed on repulsas Afganio, Beludjio, unlatere, e Afganistan-ano, Beludjistan-ano altralatere.»

«1357. On repulsas Beluchistan vice Beludjistan

Per ica decidi l’Akademio tandem substitucis internaciona formi (Afganistan e Beludjistan) al antea deformuri *Afganisto e *Beluchisto, ma altralatere ol preferis dj kam ch por nomizar la duesma Aziana regiono, kontre AFGHI e mem malgre la ch dil antea deformita formo. Pro quo on repulsis *Beluchistan vice Beludjistan (decido n-ro 1357), quankam la unesma esas klare plu bona kam la duesma? Esas tre desfacila saveskar lo, nam on publikigis nula motivizo en Progreso. Probable la diskuti pri ca vorti (same kam la propozo pri *Baluchistano, quan Progreso nultempe mencionabis) eventis nur private, per korespondado inter l’akademiani, e do regretinde ni havas nula dokumento pri to, nam ta letri, segun quante me savas, destruktesis o perdesis por sempre. Konseque, on povas nur konjektar, o mem divinar. Tamen, surbaze di altra elementi, me quik esforcos skisar hipotezala expliko.


Stranja divergo en Germana vorto-libri

Pos la mencionita decidi, omna vorto-libri evidente komencis prizentar la nova oficala formi Beludjo e Beludjistan. Exemple, nur un yaro pos la decido, on lektas che Beaufront/Couturat (1915: 578):

Béloutchis: Beludjo.
Bélouchistan: Beludjistan.

(Esas remarkinda la Franca tch por la populo e ch por la lando)

Tamen en la Germana vorto-libri on remarkas diverganta formi: ne di la Ido-vorti, ma dil Germana tradukuri. Yen kronologiala rezumo:

Che Schneeberger (1918: 201) on trovas:

Beludjistan Belutschistan
Beludjo Belutsche

Anke che Schneeberger (1918: 207), en la sama tomo, ma inversa-sinse, on lektas:

Beludschistan Beludjistan, Beludsche Beludjo.

Che Feder/Schneeberger (1919: 156) on trovas:

Beludjistan Belutschistan
Beludjo Belutsche

En la granda lexiko da Feder (1920: 806) on lektas:

Beludschistan: Beludjistan. Beludsche: Beludjo.

Auerbach (1922: 183) regretinde omisis Beludjo e Beludjistan sub la litero B di sua listo de geografiala nomi.

Fine on trovas che Möller (2007: 34):

Beludj.o Belutsche
Beludjistan (lando) Belutschistan

Nia lexikografi videble hezitas inter la Germana formi Beludschistan e Belutschistan, mem en la sama verko (!), quale che Schneeberger. Semblas do que olim on uzis en la Germana ne nur la nuna formo Belutschistan, ma anke Beludschistan, plu konforma al vorto adoptita en Ido. Ton semble reflektas Meyers Großes Konversationslexikon, qua ya prizentas Beludschistan (ed anke Balutschistan) kom paralela formi di Belutschistan. Ton montras anke la uzo di Beludschistan en anciena verki Germanalingua...


La formo Beludschistan, olim uzata en la Germana

Joseph Hammer, Austriana orientalisto, uzis la vorto Beludschistan en importanta verko. Fonto: alchetron.com
Bibliografiala exploro (neexaustiva) montras la uzo di Beludschistan en sat importanta verki, exemple che Hammer (1831: 379, 458): en la sepesma tomo di lua monumentatra historio dil *Otomana imperio, la vorto aparas dufoye. Me atencigas ke Joseph Freiherr von Hammer-Purgstall (1774-1856), Austriana diplomacisto, esis anke savoza orientalisto, qua tradukis del Araba, Persiana e Turka.

En Germana tradukuro di konocata libro dal Angla soldato ed exploristo James Lewis (1800–1853), qua skriptis sub la pseudonimo Charles Masson (du tomi en 1843 ed un en 1844), la vorto aparas ne nur en la titulo Reisen in Beludschistan [...] («Voyaji en Beludjistan [...]») ma anke en la korpo di la verko.

En mapo dal Germana kartografiisto Carl Ferdinand Weiland (1782-1847), publikigita dal Germana Geografiala Instituto en 1846, la vorto aparas en la titulo Das Hochland von Iran enthaltend die Staaten von Persien, Afghanistan und Beludschistan («La montoza regiono di Iran, kontenanta la stati Persia, Afganistan e Beludjistan»).

En dika ed olim influoza verko da Johann Jacob Egli (1872: 46), Suisa geografo (1825-1896), on trovas yena lakonika defino: Beludschistan = land [tale] der Beludschen («Beludjistan: lando dil Beludji»).

En plu frua verko, fine dil dek-e-okesma yarcento (Tieffenthaler/Bernoulli 1788: 134), on trovas mem la stranja formo Balugistan.


Anke en la Franca ed Italiana...

Che dika tomo editita dal Geografiala Societo di Paris aparis raporto pri voyajo da lietnanto Nicolas Léontieff e kompanulo (Patrine), qui ye la 27ma di septembro 1891, vestizita quale lokani, departis de «Tiflis» (Tbilisi) vers India sur kavali Cirkasiana, konocata pro sua rezistiveso, sen eskorto e kun poka bagajo, nur la absolute nekareebla, kargita sur du rezervo-kavali, nam ili intencis «submisar su al kustumi dil trairata landi». La voyajo vizis i.a. parirar la voyo per qua Alexandros la Magna retrovenis de India kun parto de sua armeo, dum ke l’altra parto retrovenis per marala voyo sub komando da Nearkhos. La raporto esas tre interesiva. Ol i.a. naracas impresiva peripecii dil voyajeri (exemple, ili atakesis da banditi, qui raptis un del rezervo-kavali) e kontenas anke atencinda observi, exemple pri la mulieri en Beludjistan, qui «esas sat bela e havas nekovrita vizaji» ed esas «tre respektava e havas la sama yuri kam la viri» (Compte rendu 1893: 25-28). Nu, la raporto uzas 4-foye la vorto Beloudjistan, 1-foye Béloudjistan (kun diakritiko) ed 1-foye Beloudjis, do sempre kun dj. Un del frazi di la raporto, kontenanta la vorto Beloudjistan, citesas da Hedin (1910: 206).

Tamen la Franca skriptisti e tradukisti hezitis anke pri la unesma vokalo di la vorto. En Franca tradukuro dil ja mencionita verkego da Masson (1839) on trovas unesme Baloudjistan (p. 216) e pose Beloudjistan (p. 334), tamen sempre kun dj.

En l’Italiana on trovas che Vieusseux (1823: 189) la formo Belugistan, qua equivalas la dj-formo en la Franca ed Ido.

E mem en la Angla

En la Angla on trovas la formo Belujistan ye la unesma duimo dil 19ma yarcento che Huntington (1838: 166), Lieber/ Wigglesworth/ Bradford (1840: 46) e Smedley/Rose (1845: 420-425). On povas lektar anke la varianto Baloochistan en la unesma verko e Baluchistan en la duesma e triesma (14ma tomo di granda enciklopedio kontenanta sat longa artiklo pri la regiono).

En plu recenta verki on trovas la varianto Balujistan che Márkus (1986: 160), Arslan (2005: 79), McGrath (2005: 334), Laznicka (2010: 223), CASI (2010: 26) e Humboldt (2014: 91).


Posibla expliko por la divergo

De ube venas la mencionita formi? Esas tre desfacila saveskar lo. Exemple, esas apene intelektebla pro quo la supere mencionita orientalisto Joseph Hammer-Purgstall, qua bone savis la Persiana, uzis la Germana formo Beludschistan vice la etimologiale korekta Belutschistan. Ka lore existis varianti en la Persiana od altra lingui parolata en la regiono, qui konfundigis ica ed altra eruditi? Esas probabla, nam mem hodie, segun mea (neexaustiva) exploro, ankore existas varianti di la nomo dil koncernata reginono. Exemple, en la nuna norma Araba, la nomo di la regiono skribesas بلوشستان, vorto qua kontenas ne la litero če (چ), quale en la Persiana, ma la litero šīn (ش), qua sonas quale ŝ en Esperanto e sh en Ido. Tamen me trovis retala Araba enciklopedio kontenanta artiklo pri Beludjistan sub la nomo بلوجـستان, vorto skribata ne per šīn (ش) ma per ǧīm (ج), litero qua sonas quale la Esperantala ĝ en la Persiana ed en multa regioni Arabalingua. Ica enciklopedio mencionas anke la varianti بلوشستان (do la norma, ja mencionita, kun šīn) e mem, laste, بلوخستان, skribata nek per šīn (ش), nek per ǧīm (ج), ma per āʾ (خ), qua sonas quale la Esperanto-litero ĥ. Anke en la Persiana me trovis la varianto بلوجـستان, skribata per ǧīm (ج), exemple en ica blogo pri Baludjistan od en ica bilingua mapo pri Iran, da Usana National Geospatial-Intelligence Agency. Anke en la Pashta me trovis la sama varianto, en ica Pashta-Angla lexiko e Pashta-Rusa lexiko. Entote me trovis 53.100 referi (precipue en la Persiana) pri la varianto بلوجـستان (forsan regionala), en qua sonas ǧ vice č, e plura referi esas de imprimita libri. Probable ica lasta varianto existis anke dum la 19ma yarcento ed eventuale uzesis mem plu ofte kam nun, quo justifikus la Franca Beloudjistan e Germana Beloudschistan trovebla en bone reputata verki.


Pro quo Ido havas la formo Beludjistan?

En 1908, la formo *Beluchisto, tre mala pro kripleso, kontenis tamen ch, qua esas preferinda kam dj segun la tradicional kriterii di Ido. En 1914 l’Akademio adoptis la nuna formo Beludjistan ma repulsis *Beluchistan, qua esis (e duras esar) preferinda. Pro quo? Manke di publikigita motivizo, on povas nur konjektar. Probable on egardis ne nur la Rusa Белуджистан (Beludžistán) ma anke la Germana Beludschistan, qua lore esis forsan plu ofta kam nun, ed on decidis sequar la Germana-Rusa fonetismo, same kam pri mult altra nomi geografiala (exemple, Belgia, Egiptia, Germania, Norvegia), quale me montris en l’antea blogajo. Segun semblo, en la domeno geografiala nia pioniri ante e mem pos 1914 atribuis decidigiva rolo al Germana e Rusa. Exemple, Gruzia, adoptita erste en 1919 ma judikita da Couturat kom «aceptebla ed aceptinda» ja en 1914 (P. VII, 162), existas nur en la Rusa e Germana.


Finala noto pri Esperanto

En sua questiono Partaka skribis «nia fonto-lingui (inkluzite Esperanto)». Tamen Esperanto ne sempre esas fonto-linguo di Ido. En ica kazo, la Ido-nomizo tre probable esas multe plu frua kam la Esperanto-nomizo, qua do pleas nula rolo. En la Angla-Esperanto lexiko da Rhodes (1908), grava (e dika) refero-verko, la vorto mankas en lua sat longa listo de geografiala nomi (p. 513-529). La maxim frua refero quan me konocas esas Waringhien (1957: 49), qua donas Beluĉ/olando por la regiono (do, implicite, Beluĉ/o por la populo). Preske samtempa esas Léger/Albault (1961: xix), qui donas Beluĉolando, Beluĉo e Beluĉolandano. Plu recente Cherpillod donas «Beluĉoj (popolo en Beluĉistano)» (1988: 22) e Beluĉo (2003: 53), Minnaja (1996: 206) donas Beluĉistano e Diego (2006: 155) donas beluĉistana*, beluĉistanano* e Beluĉistano*, omni asteriskizita pro ke la radiko Beluĉistan/ (same kam beluĉ/) mankas en la unesma (1970) e duesma (2002) edituri di PIV. Che la Esperanto-wikipedio on trovas la plusa varianti Baluĉio, Beluĉio, Baluĉujo e Baluĉistano, qui, se adjuntita a le mencionita supere (Beluĉolando e Beluĉistano), amontas a sis formi por la sama lando o regiono!




Bibliografio konsultita


Arslan, Faruk: September 11, fiction of matrix. Lulu.com 2005. 211 p.

Auerbach, Siegried: Wörterbuch Deutsch-Ido. Leipzig: Ido-Editerio 1922. xv, 5, 188 p.

Beaufront, L(ouis) de; Couturat, L(ouis): International-deutsches Wörterbuch.. Under Mitarbeit von Rob(ert) Thomann. Vorwort von Prof. Otto Jespersen. Stuttgart: Franckh’sche Verlagshandlung 1908. xxiv, 294 p.

Beaufront, L(ouis) de; Couturat, L(ouis): Dictionnaire Français-Ido. Paris: Chaix 1915. xiii, 586 p.

Beaufront, L(ouis) de; Couturat, L(ouis); Thomann, Rob(ert): Deutsch-internationales Wörterbuch. Stuttgart: Franckh’sche Verlagshandlung 1908. 376 p.

CASI Working Paper Series. Number 10-03. The India-Pakistan-U.S. triangle. Lecture at the Mcneil Center for Early American Studies, 2010-03-18. Jaswant Singh, Member of Parliament, Lok Sabha, government of India, with discussants Francine R. Frankel, professor, Department of Political Science and founding director, Center for the Advanced Study of India (CASI), Bruce O. Riedel, senior fellow, The Brookings Institution; moderator Devesh Kapur, director, CASI. Philadelphia, University of Pennsylvania 2010. 33 p.

Cherpillod, André: Nepivaj vortoj. Dua eldono Courgenard: autoro 1988. 182 p.

Cherpillod, André: Konciza etimologia vortaro. Roterdamo: Universala Esperanto-Asocio 2003. xvi, 504 p.


Cornioley, Hans: Ido-vortaro. 3. basparto-coenobium. Bern, Genève: Uniono por la Linguo Internaciona 1967. p. 129-192.

Dames, M(ansel) Longworth: A text book of the Balochi language, consisting of miscellaneous stories, legends, poems and Balochi-English vocabulary. Lahore: Superintendent, Government Printing 1922. 238 p.; p. 4: ج: «J as in English»; چ «As in English church».

Diego, Fernando de: Gran Diccionario Español-Esperanto. Zaragoza: mga 2003. xx, 1279 p.

Egli, J(ohann) J(acob): Nomina geographica, versuch einer allgemeinen geographischen Onomatologie. Leipzig: Friedrich Brandstetter 1872. vii, 283, 644 p.

Feder, Kurt: Grosses Wörterbuch Deutsch-Ido. In Ueberinstimmung mit den Beschlüssen der Ido-Akademie. Paris: Chaix 1920. xviii, 823 p.

Feder, K(urt); Schneeberger, Fr(iedrich): Vollständiges Wurzelwörterbuch Ido-Deutsch (Radikaro kompleta). Vorwort von Prof. Dr. Otto Jespersen. Lüsslingen. Ido-Weltsprache-Verlag 1919. xx, 162 p.

Hammer, Joseph von: Geschichte des osmanischen Reiches. Siebenter Band. Vom Carlowiczer bis zum Belgrader Frieden 1699-1739. Pest: C. A. Hartleben 1831. viii, 630, 7 p.

Hammer, J(oseph) de: Histoire de l’Empire ottoman: depuis son origine jusqu’à nos jours. Traduit de l’Allemand par J.-J. Hellebert. Tome quatorzième. Depuis le traité de paix de Passarowicz jusqu’à la paix de Belgrade: 1718-1739. Paris: Bellizard, Barthés, Dufour et Lowell 1839. 534 p.; Baloudjistan (p. 216), Beloudjistan (p. 334).

Hedin, Sven: Overland to India. Vol. II. London: MacMillan and Co. 1910. 355 p.

Humboldt, Alexander von: Views of Nature. Edited by Stephen T. Jackson and Laura Dasson Walls. Translated by Mark W. Person. Chicago, London: The University of Chicago Press 2014. viii, 313 p.


Laznicka, Peter: Giant metallic deposits: future sources of industrial metals. Second edition. Heidelberg: Springer 2010. xi, 948 p.

Léger, Roger; Albault, André: Dictionnaire Français-Espéranto. Marmande: Éditions Françaises d’Ésperanto 1961. 672, lvi p.


Márkus, Kinga. Review of “Typologie des persischen Volksmärchens” [Typology of the Persian Oral Tale] by Ulrich Marzolph. Asian Folklore Studies. Vol. 45, No. 1 (1986), p. 160-162. Published by Nanzan University.

Masson, Carl: Reisen in Beludschistan, Afghanistan und dem Penschab, während eines zwölfjährigen Aufenthalts in diesen Ländern von 1826 bis 1838. Aus dem Englischen übersetzt. Neun Theile. Stuttgart: Franckh 1843-1844. Erster bis dritter Theil 1843, 444 p.; vierter bis sechster Theil 1843. 416 p.; siebenter bis neunter Theil 1844, 399 p. [tradukuro di: Charles Masson, Narrative of various journeys in Balochistan, Afghanistan and the Panjab, including a residence in those countries from 1826-1838. In three volumes. London: Richard Bentley 1842. vol I: xxiv, 471 p.; vol II: xvi, 464 p.

McGrath, John J. (red.): Army at war: change in the midst of conflict. The proceedings of the Combat Studies Institute 2005 Military History Symposium. Fort Leavenworth, KS : Combat Studies Institute, US Army Command and General Staff College 2005. 689 p.

Minnaja, Carlo: Vocabolario Italiano-Esperanto. Milano: Cooperativa Editoriale Esperanto. 1996. 1438 p.

Möller, Ferdinand: Wurzelwörterbuch Ido-Deutsch. Radikaro Ido-Germana. Berlin: autoro 2007. 306 p.

Rhodes, Joseph: The English-Esperanto dictionary : based upon the “Fundamento”, the Esperanto literature, and the national-Esperanto dictionaries bearing Dr. Zamenhof's “Aprobo”. New York, Chicago [etc.]: Fleming H. Revell Company. xxii, 544 p.

(Schneeberger, Friedrich): Taschenwörterbuch Ido und Deutsch. Mit einer Uebersicht über die Grammatik. Lüsslingen (Schweiz) Ido-Weltsprache-Verlag 1918. viii, 216 p.


Tieffenthaler, Joseph; Bernoulli, Johann: Historisch-geographische Beschreibung von Hindustan. Berlin: Bernoulli 1788. 210 p.

Vieusseux, G. P. (red.): Antologia. Gennajo, Febbrajo, Marzo. Tomo nono. Firenze: Luigi Pezzati 1823. 203 p.

Waringhien, G(aston): Grand Dictionnaire Espéranto-Français. Paris: Librairie Centrale Espérantiste 1957. 367 p.