 |
| Fonto: www.pexels.com/search/computer/ |
Tempope — quale recente che Facebook — rivenas
la questiono pri la “korekta” o “maxim rekomendinda” vorto por nomizar
l’aparato quan me uzis por skribar ica artiklo e quan la lektero nun uzas por
lektar ol.
Nu, cirkulas en “Idia” adminime quar
vorti por ica tante populara ed importanta aparato: komputoro, komputero,
komputatoro e mem kelkafoye — pro influo da Esperanto — komputilo.
Qua vorto esas uzinda od uzenda? Uldie ni forsan devos interkonsentar pri ico...
Anke en “Esperantia”, dum sat longa
tempo, "konkursis" tri vorti (komputilo, komputoro e komputero)
por nomizar ica aparato. En PIV (1973) ol nomizesis komputero, dum ke komputilo
signifikis «kontilo», exemple, akvokomputilo («aquo-kontilo»). Tamen en
NPIV (2002) mankas komputero ed aparas komputoro, sen defino e
kun retrosendo a komputilo, uzata por nomizar la elektronikal aparato,
dum ke l’anciena senco di ca vorto esas expresata per nombrilo o mezurilo...
Ta vorto (komputilo) klare vinkis e divenis la predominanta, preske
unika vorto fakte uzata en Esperanto, ma komputoro ne tote desaparis de
la linguo. To esas normal e natural fenomeno en irga linguo, mem en le
auxiliara.
En Ido, la unesma vorto uzata por
nomizar l’aparato esis ordinatoro, qua aparas en la poema epistolo Pri
tolero (1972), da Andreas Juste:
«Ka nun on vidas pro simil rankori
ti qui laboras per ordinatori
dicar ad omni: “por elektroniko
nur nia sorto havas bon efiko”?»
(p. 5)
Tamen en 1979, en sua Linguala
meditadi, insertita en la duesma tomo di Antologio dil Idolinguo,
Juste sentis la bezono uzar du vorti por expresar la koncepto:
«Ka nun on havas un unika “linguo” por ordinatori
(o komputeri)?» (p. xvi)
Semblas do ke ja lore, kande tal
aparati esis ne tam ordinara e populara kam nun, la idisti hezitis pri la
uzinda vorto... Nu, segun semblo, ordinatoro, malgre la prestijo di
Juste, tote desaparis, ma komputero restis...
En vorto-libri papera me til nun trovis
nur la fomo komputoro:
Svensk-Ido Ordbok, da Axel Rylander, 1989.
Lärobok i det Internationella Språket
Ido, (Innehaler grammatikdel, lektioner och ordlistor Svenska-Ido och
Ido-Svenska), da Axel Rylander, 1992.
Basisgrammatica en woordenlijst van de
internationale taal Ido, da Hans
Stuifbergen, 3-ma ed., 1996.
Che Idolisto komputero
esas la maxim anciena vorto (ol ya unesmafoye aparis en yena
mesajo en septembro 1999), komputoro esas preske tam
anciena kam olta (nam ol debutis en la
sequanta mesajo en decembro 2000) e komputatoro esas
klare la maxim recenta (lua premico ya koliesis erste en decembro 2008
en ica
mesajo).
En mea Suplementa Ido-Lexiko (2007)
me inkluzis nur la varianto komputoro (di qua la suceso e “vinko” lore
semblis a me tote certa) ed adjuntis 15 referi de 10 papera verki da 7 autori.
Segun mea percepto, komputoro
esis la maxim ofta varianto til ke Tiberio Madonna unesmafoye propozis komputero
por oficaligo, en 2010, per ica
mesajo, en qua il habile e konvinkive motivizis la propozo. De lore,
segun semblo, la vorto divenas sempre plu ofta. Altralatere, komputatoro
esas uzata da poki, ma olua ofteso ne esas neglijinda, nam du skripteri tre
laborema e produtera (Martignon e Partaka) ordinare preferas ol. Parenteze, anke en
Interlingua on dicas computator, ma la kultivanti di Latinitas viva
preferas dicar computatrum...
AFGHIR-analizo
La mencionita aparato
yene nomizesas en la AFGHIR-lingui:
Angla: computer
Franca: ordinateur
Germana: Computer
Hispana: computador(a)
(Amerika), ordenador (Hispania)
Italiana: computer
Rusa: компьютер (kompʹjúter)
Segun la fonto-lingui,
existas tri posibla solvuri por la nomizo en Ido:
(1) komputero,
segun AGIR.
(2) ordinatoro,
segun FH.
(3) komputatoro,
segun H.
Segun me, la unesma
solvuro (komputero) esas preferinda, nam ol esas la maxim ofta ne nur en
la AFGHIR-grupo, ma anke exter ol, en multega lingui de diversa familii. Pluse,
ol esas kongruanta kun mult altra Ido-vorti signifikanta aparati od implementi
e finanta per -er: balanciero, eskalero, eviero, haltero,
kamero, katetero, klistero, levero, rasteliero,
revolvero, verniero, viziero.
La varianto komputoro, quan me
preferis dum sat longa tempo, advere sustenesas da nula AFGHIR-linguo, e
l’unika vorto qua, segun mea savo, povus justifikar ol esas la verbo computorizar
en la Portugalana. Me ne savas de ube e pro quo on prenis ica vorto-formo en
Ido... Ka koncernesas nura abreviuro di komputatoro?
La varianto komputatoro, ultre
esar poke sustenata da AFGHIR-lingui (nur la Hispana en Amerika), havas la
desavantajo esar plu longa kam la du rivali, quo kelke entravas la derivado:
exemple, komputatorizar esas min komoda kam komputerizar e komputorizar.
Nu, on vidos kad un del tri varianti vinkos
e definitive radikifos spontane e naturale (quale en Esperanto) o kad ULI, per
sua Linguala Komitato (kande o se olca itere funcionos...) rezolvos oficaligar
un de li...
