PRO QUO IDO HAVAS NUR UN VORTO POR DICAR ‘DRINKAR’?

 

Recente Däär Sembek questionis che Facebook (videz hike):

Ka esas vorti "trinkar" e "drinkar" en Ido simile ad Esperanto? O nur "trinkar"?

Jean Martignon ja respondizis lua questiono yene:

En Ido existas nur la vorto "drinkar".

Nun me opinionas ke forsan esus interesiva explikar pro quo Ido havas nur un vorto (drinkar) por expresar la koncepti quin Esperanto expresas per du vorti (drinki e trinki).

 

Semblas a me ke existas tri precipua motivi.

 

(a) La selekto dil radiki drink- (Angla-origina) e trink- (Germana-origina) da Zamenhof e la atribuo di senco partikulara a drink- e generala a trink- esas arbitriala, quale Ebbe Vilborg explikas ipse en sua bonega Etimologia Vortaro de Esperanto (Tomo I, 1989, p. 102):

DRINK/I (f; RE): A drink (ank. “trinki”). Kp ank. Sv drinkare “drinkulo”. El la du ĝermanaj formoj por “trinki” (A drink, G trinken), Z prenis G por la ĝenerala senco, A por la specialigita, vd. Wiener 1950, 104. La elekto ŝajnas arbitra; trink- troviĝas ankaŭ ekster la ĝermana familio, sed ĝuste kun tiu nuanco, kiun Z atribuis al drink-: F trinqueur “drinkulo”, I trincare “drinki”.

(b) En la fonto-lingui di Ido (AFGHIR: Angla, Franca, Germana, Hispana, Italiana, Rusa), la radiko uzata en senco generala esas apta anke por expresar la senco partikulara (drinkado di alkoholaji).

 

(c) Esas desfacila definar la justa senco dil radiko drink- en Esperanto ed intelektar olua korekta uzo. On ya savas ke drinki signifikas “drinkar alkoholaji”, ma drinkar quale? Kad irga-quante? Ka ne-moderate? Kad ecesive? Ka sen-mezure? Ka til ebriesko? La radiko til nun definesis adminime sep-foye, ma existas importanta diferi inter ta defini:

 

(1) Plena Vortaro Esperanto-Esperanta kaj Esperanto-Franca, da Emile Boirac (1909):

Diboĉe trinki; boire avec excès (p. 74)

(2) Vortaro de Esperanto, da Kabe (1910):

Malmodere trinki vinon, bieron, k. t. p. (p. 34)

(3) Plena Vortaro de Esperanto, da E. Grosjean-Maupin (2ma edituro, 1934):

Malmodere trinki ebriigaĵon. (p. 94)

(4) Ilustrita Vortaro de Esperanto, da Francisco Azorín (1955):

Trotrinki alkoholaĵon; trinki ion ĝis ebrieco. (p. 255)

(5) Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto, da Gaston Waringhien (1973):

Plezuriĝi en la trinkado de alkoholaĵoj. (p. 207)

(6) La Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto (2002), da Michel Duc-Goninaz:

Plezurcele trinki alkoholaĵojn en nemodera kvanto. (p. 258)

(7) Reta Vortaro (nur en la reto):

Trinki ebriigaĵon por plezuro aŭ memforgeso aŭ ceremonie ktp.

Quon do konkrete signifikas drinki en Esperanto? Qua verbon (trinki o drinki) on uzez kande, exemple, on ofras glaso de vino a gasto? Segun (7) e (5), on darfas dicar drinki, ma segun (1), (2), (3), (4) e (6) on devas, pro politeso, dicar nur trinki!

 

Pro to, Ido eliminis tal ambiguajo ed arbitriajo per adoptar un sola radiko por expresar la senci generala e partikulara: drink-, sustenata da plura lingui Germanala (Angla e Nederlandana plene; Sueda, Dana, Norvegiana ed Islandana parte).

 

Tala decido mencionesas exemple en yena artiklo en la rubriko "Bibliografio" di frua Progreso (n-ro 52, junio 1912, p. 250–251):

Le Réveil Contançais (30 marto, 6, t3 aprilo), duras publikigar artikli pri e por Ido. On traktas nun la selekto di la radiki: on expozas, ke la maxima internacioneso esas la necesa, evidenta kondiciono di la maxima facileso; ke Esp. serchis l’internacioneso, ma ne metodale, e konseque ofte faliis ol, sive en la formo, sive en la senco, sive en la du. Ol ne respektis l’analogeso; ol admisis sinonimi, t. e. du vorti por un ideo (ex.: trinki, drinki), ed inverse uzis un vorto por du idei (ex.: ebla, eble). Ido emendis omna ta difekti [nun: defekti], e realigis la maxima internacioneso; ton pruvas la statistiko di la radiki.

Rezume, la radiko-paro trink-/drink- semblas esar nura entravilo en Esperanto, ed on apene povas konjektar pro quo Zamenhof decidis enduktar du radiki por expresar du koncepti tante interproxima.